UDL Geschiedenis 2018-2019

Geschiedenis

EEN KIJK OP KOLONISATIE

4 namiddagen. 3 thema’s. 2 docenten.  1 uitnodigend geheel.

7 februari 2019: 

Belgische kolonisatie in Europees perspectief

In 1885 slaagde Leopold II er op de Conferentie van Berlijn in om een groot gebied in Centraal Afrika als zijn privédomein te laten erkennen: de Congo Vrijstaat. Na internationale kritiek nam België het gebied in 1908 over en werd de Congo Vrijstaat herdoopt tot Belgisch Congo. In 1960 werd de kolonie onafhankelijk.
Professor Idesbald Goddeeris, hoogleraar koloniale geschiedenis aan de KU Leuven, geeft een introductie tot de Belgische koloniale geschiedenis. Hij staat onder meer stil bij de politieke en economische systemen, de speerpunten van het beleid en de gevolgen voor moederland en kolonie.
Daarbij maakt hij ook geregeld een vergelijking met andere koloniale rijken.

14 februari 2019: 

De Belgische postkoloniale herinneringen

In de voorbije twintig jaar is de koloniale geschiedenis amper weg te slaan uit het maatschappelijk debat. Eerst waren er de boeken van Adam Hochschild (over Leopold II) en Ludo De Witte (over de moord op Lumumba). Dan was er de verjaardag van 50 jaar onafhankelijkheid, met onder meer een nieuwe synthese van David Van Reybrouck. En in 2018 werd een eerste Lumumbaplein ingehuldigd in Brussel.
In deze tweede lezing staat Professor Goddeeris stil bij de manier waarop België - zowel Vlaanderen als het Franstalig gedeelte - terugkijkt naar zijn koloniale geschiedenis. Hij zal aantonen dat dit op een veel eenzijdigere manier gebeurt dan in de buurlanden. En daar zijn verschillende redenen voor, die in feite teruggaan tot de koloniale periode zelf.
Professor Goddeeris was visiting fellow aan de London School of Economics en aan de University of Pennsylvania. Hij doceerde de voorbije jaren aan de universiteiten van Delhi, Mumbai, Kinshasa, Krakow, Irkoetsk en Kolkata.

28 februari en 7 maart 2019: 

Congo 1876-1914: verovering, bezetting, kolonisering …

De Congolese regio’s zijn op verschillende tijdstippen en op diverse manieren in het koloniaal tijdperk getreden. Aan de hand van drie gebieden die werden geselecteerd, zal die Congolese intrede in die nieuwe era worden aangetoond.
In de Maniema, het gebied dat aan de Lualaba (Congostroom) ligt, werd de Arabische campagne georganiseerd tussen 1892 en 1894. In feite was het een regelrechte oorlog om de Arabische overheersers in de streek te verdrijven en de lucratieve ivoorhandel in handen te krijgen.
In de Kasaï hebben de Bakuba geprobeerd weerstand te bieden om hun Koninkrijk te beschermen tegen vreemde invloeden. De Koloniale Weermacht van Leopold II hebben, in samenwerking met de koloniale maat-schappijen en de katholieke missionarissen, de weerstand bloedig onderdrukt.
Tot slot wordt nagegaan hoe Boma, de toenmalige hoofdstad, en de hele Beneden-Congo in het koloniaal vaarwater terecht zijn gekomen. Ook daar zijn meerdere vormen van resistentie merkbaar zoals muiterijen en opstanden.
Die verovering, bezetting en kolonisering zullen worden weergegeven aan de hand van talrijke kaarten en foto’s uit de rijke collecties van het Koninklijk Museum voor Midden Afrika.
Deze lessen worden gegeven door Professor Dr. Mathieu Zana Etambala.
Hij werd geboren in Congo maar woonde van 1962 tot de jaren zeventig in Vlaanderen. Hij studeerde geschiedenis aan de KU Leuven. Voor zijn doctoraat bestudeerde hij de komst van de eerste Congolezen in België. Momenteel is hij onderzoeker aan het Afrikamuseum in Tervuren en professor aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de KU Leuven.

Wanneer? Donderdagen 7 - 14 - 28 februari en 7 maart 2019.

Begin?  Om 14.30 uur.

Waar?  Aula Grootseminarie, 
             Potterierei 72 , 8000 Brugge.
             Bereikbaar met stadsbussen 4 en 14. Ruime parkeermogelijkheid.

Inschrijven?  Door overschrijving van € 37
(incl. syllabus en koffie / thee) op de bankrekening van UDL-Brugge met vermelding:

CGE620       Lid(nr.) .…      (Naam en voornaam).…

Verantwoordelijk bestuurslid: Hugo Brabant, tel. 050 38 18 23

__________________________________________________________________________________

Geschiedenis 2017-2018

Geschiedenis 

Oranje tegen Spanje.
Eenheid en scheiding van de Nederlanden onder de Habsburgers (1500-1648)

In 1548 werden de Nederlanden door Keizer Karel verenigd tot de XVII Provinciën, maar honderd jaar later – in 1648 – raakten ze door de Vrede van Münster verdeeld tussen een protestants Noorden (vandaag Nederland) en een katholiek Zuiden (vandaag België). Hoe is het zover kunnen komen? We beginnen onze zoektocht bij de geboorte van Keizer Karel in 1500, beleven de enorme opgang van de Habsburgse dynastie en van de Nederlanden, maar zijn ook getuige van de religieuze twisten en de Tachtigjarige oorlog, met sterke persoonlijkheden als Willem van Oranje en zijn zonen, indrukwekkende generaals in Spaanse dienst als Alva en Farnese, en, last but not least, de tragische vredesduif aartshertogin Isabella. De jaren 1500-1648 vormen ongetwijfeld de meest fascinerende periode uit onze geschiedenis. 

Docent Edward De Maesschalck (°Leuven, 1946) is doctor in de geschiedenis (Leuven, 1977) en auteur van historische boeken. Hij was aanvankelijk assistent aan de universiteit van Leuven, maar werkte van 1979 tot 2010 bij de Vlaamse Radio en Televisie, eerst als program-mamaker en interviewer (o.m. voor ‘Ten huize van’), later als programma-adviseur bij Canvas. In 2008 verscheen van zijn hand ‘De Bourgondische vorsten’, in 2012 gevolgd door ‘De Graven van Vlaanderen’ en in 2015 door ‘Oranje tegen Spanje’. 

Wanneer? Donderdagen 18 - 25 januari  en 1 - 8  februari 2018.

Begin?  om 14.30 uur.

Waar?  Aula Grootseminarie, Potterierei 72 , 8000 Brugge.
Bereikbaar met stadsbussen 4 en 14.  Ruime parkeermogelijkheid.

Inschrijven?  Door overschrijving van € 37

(incl. syllabus en koffie / thee) op de bankrekening van UDL-Brugge met vermelding:

CGE601       Lid(nr.) .…      (Naam en Voornaam).…

Verantwoordelijk bestuurslid: Chris Barri, tel. 050 38 58 36

______________________________________________________________________

UDL Geschiedenis 2016-2017

De titel van uw lezingen luidt ‘Het verhaal achter de eerste atoombom’, wat moet ik me daarbij voorstellen?

De titel ‘Het verhaal achter de eerste atoombom’ is een verkorte titel. De volledige titel is: ‘Het Manhattan Project, de bombardementen van Hiroshima en Nagasaki,  het begin van de koude oorlog en de wapenwedloop’. Deze titel is echter te lang, en daarom werd voor een verkorting gekozen. Trouwens klinkt het ‘Manhattan Project’ niet zo bekend in de oren bij de meeste mensen.

Inderdaad, het Manhattan Project, welk project was dat?

Het Manhattan Project was de codenaam voor een uiterst geheime operatie, waaronder de regering van de VSA gedurende de 2de wereldoorlog de atoombom en de atoomreactor ontwikkelde met de bedoeling eerder klaar te zijn dan Duitsland. Het theoretisch principe van de atoombom was immers net voor de 2de wereldoorlog in de hele wetenschappelijke wereld bekend. Door het feit dat het project om begrijpelijke redenen zeer geheim werd gehouden en het zich in de VSA afspeelde, kennen weinig mensen de details van het project.

Zijn het Manhattan Project, en de bombardementen van de twee Japanse steden van groot belang voor de geschiedenis en de huidige tijd? 

Men kan gerust stellen dat zowel het Manhattan Project als de gevolgen ervan, kantelmomenten zijn in de geschiedenis! Kijk, wat brachten ze voort? Eerst en vooral veel menselijke ellende natuurlijk. Maar verder de atoombom en de kernreactor. Toen de VSA onmiddellijk na de oorlog het monopolie van de atoombom hadden, en Stalin de vernietigende kracht ervan gezien had na het bombardement van Hiroshima, bonsde hij met zijn vuist op tafel en riep: ‘hierdoor moet ik mijn invloed in Europa beperken’. Het is dus zeer goed mogelijk dat een groter deel van Europa gespaard werd van sovjet overheersing door het naoorlogse atoommonopolie van de VSA. Wist u trouwens, dat in september 1945 de Amerikaanse legerleiding een plan had ontwikkeld om 66 Sovjetsteden met atoombommen te vernietigen? De politieke leiders hebben dit plan echter niet laten uitvoeren.

Men kan verder ook stellen dat de invloed van het Manhattan Project tot vandaag de dag nog voelbaar is. Aangezien zowel de atoombom als de kernreactor ‘voortbrengselen’ ervan zijn, zijn alle zaken die tot op vandaag daarmee te maken hebben, gevolgen daarvan. Denk maar aan de wapenwedloop: nadat de Sovjet Unie zelf een atoombom ontwikkeld had in 1949 (eerder dan verwacht door de spionage), ontstond een periode waarbij nog krachtiger wapens ontwikkeld en getest werden: de waterstofbommen. Dit was dan weer aanleiding tot een verdere wapenwedloop. In 1962 was er de  Cuba crisis waarbij een kernoorlog tot de mogelijkheden behoorde: de noodzaak voor het bouwen van  atoomschuilkelders en het opstellen van kernkoppen drong zich op. De vraag of sommige staten zoals Noord Korea en Iran nu al dan niet op weg zijn om een kernmogendheid te worden, zorgt tot op vandaag voor wereldnieuws. Verder bleek de veiligheid van goed bedoelde kerncentrales fragiel te zijn: Chernobyl, Fukushima… om maar enkele van de bekendste ongevallen in herinnering te brengen. Ook onze Belgische kerncentrales vertonen tekenen van slijtage, en hun veilige werking wordt door sommigen in twijfel getrokken.     

Wat wilt u eigenlijk bereiken met het geven van lezingen over dit onderwerp? 

Ik heb ondervonden dat slechts weinig mensen het belang van het Manhattan Project kennen, en dit wil ik met deze lezingen doorbreken. Na elke lezing hoor ik de toehoorders verbaasd zeggen dat ze absoluut niet wisten dat deze spannende gebeurtenissen gedurende de 2de wereldoorlog plaatsvonden en dat de details ervan uiterst interessant waren. 

Welke aspecten van het Project belicht u tijdens de lezingen?

Ik vind het van groot belang om deze geschiedenis vanuit zoveel mogelijk disciplines te benaderen. Uiteraard is het historisch aspect zeer belangrijk, maar ook biografische gegevens van Robert Oppenheimer, de vader van de atoombom, worden uitvoerig verteld. De rol van de politieke en sociale verhoudingen in de VSA en in Europa worden erbij betrokken, en verder wordt de kennis van de atoomstructuur tot 1940 belicht. De politieke besluitvorming in de VSA en in Engeland om over te gaan tot de daadwerkelijke ontwikkeling van de atoombom wordt uiteengezet, evenals de militaire organisatie hiervoor. Verder worden ook de werkelijke uitvoering met alle mogelijke zijtakken zoals de spionage, het leven in de ‘kampen’ waar de bom ontwikkeld werd, enzovoort behandeld. Natuurlijk wordt de belangrijke rol van België als hoofdleverancier van het nodige uranium belicht en ik verklaar ook uitvoerig waarom Duitsland er niet in slaagde een atoombom te ontwikkelen. Wist u trouwens dat naast de VSA, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland ook Japan poogde een atoombom te produceren?

En wat vertelt u over de atoombombardementen op twee Japanse steden?

Bijna iedereen heeft weet van deze bombardementen, maar slechts weinig mensen kennen meer details. Tekenend voor de harde gevoelens na de bombardementen met atoombommen zijn uitspraken van sommige Amerikaanse geestelijken: “De atoombom is een gift van de Almachtige om Zijn Amerikaanse apostelen de overwinning te bezorgen over de slechteriken”.

De bombardementen op Hiroshima en Nagasaki waren een kantelmoment in de menselijke geschiedenis: voor het eerst werden atoomwapens gebruikt in oorlogsomstandigheden. Welke motieven hadden de Amerikanen om te beslissen Japan zo af te maken? Hoe en door wie werd Japan geregeerd in 1945? Welke gebeurtenissen speelden zich voordien af? Kon het bombardement gestopt worden als de interpretatie van het subtiele ‘mokusatsu’ correct was geweest? Hoe zijn de bombardementen precies verlopen? Waarom werd een tweede bom gegooid? Wat waren de medische en sociale gevolgen ervan, en hoe gingen de Japanners en de Amerikanen tijdens de bezetting van dat land, ermee om? Wat zijn de ‘hibakusha’? Waarom was het na de oorlog verboden om over de stralingseffecten te rapporteren?

Ik onderstel dat heel wat tijd nodig is om al die aspecten naar voor te brengen?      

Om al die gegevens op een rustige manier naar voor te brengen heb ik vier lezingen van twee uur nodig. Ik gebruik een power point presentatie en er worden enkele korte authentieke filmfragmenten getoond. 

Geschiedenis

Onbekend maar boeiend: het verhaal achter de eerste atoombom. 

Weinig gebeurtenissen van de moderne geschiedenis hebben zo’n grote invloed gehad op de situatie van de actuele wereld als het maken en gebruiken van de eerste atoombommen. Deze feiten worden dan ook terecht als kantelpunten in de geschiedenis beschouwd.

We weten dat Hiroshima en Nagasaki in augustus 1945 door atoombommen vernietigd werden. Sommigen kennen zelfs de naam van de geestelijke vader van de bom: Robert Oppenheimer. Maar meestal houdt de kennis daar op. En dat heeft zeker te maken met de doelgerichte geheimzinnigheid waarmee het project omringd was.
Maar toch hebben deze gebeurtenissen het aanschijn van de wereld veranderd: het was het begin van de ‘koude oorlog’ en de wapenwedloop. Tot op vandaag zinderen de negatieve maar ook enkele positieve gevolgen nog door.

In vier lezingen zullen alle aspecten (sociale, politieke, culturele, religieus-morele, wetenschappelijke, geschied-kundige…) van het maken van de eerste atoombom en het gebruik ervan op twee Japanse steden  naar voor gebracht worden. 

Het verhaal begint met de eerste kennismaking in Europa met uranium rond 1500. Daarna wordt de sociale sfeer beschreven in New York na 1900 waar de linkse Oppenheimer opgroeide en in Californië waar hij professor was. Rond 1940 werd de eerste atoomsplitsing door een Duitse (!) geleerde gerealiseerd. De vraag waarom Duitsland dan niet een atoombom maakte, wordt dan uitvoerig besproken. Maar het was de Verenigde Staten die er na lang aandringen (!) werk van maakte. We maken kennis met het researchkamp in Los Alamos, met de reusachtige fabrieken op andere plaatsen en met de spionage ten voordele van Rusland. De eerste atoomtest wordt beschreven en de gebeurtenissen in voorbereiding van de bombardementen van Hiroshima en Nagasaki (zoals de conferentie van Potsdam) worden uitvoerig geïllustreerd vanuit Amerikaans en Japans technisch, cultureel en politiek gezichtspunt. Ook de sociale, fysische en morele gevolgen van de slachtoffers van de atoombommen worden behandeld, maar evenzeer de hypocriete houding van de Verenigde Staten tijdens de bezetting van Japan.
En er was ook goed nieuws: door de monopolie positie van de Verenigde Staten kon Stalin een deel van Europa niet innemen.
En hoe verging het verder met de geestelijke vader van de atoombom? Niet bijster goed… En wat is de rol van België in dit verhaal? Wel België leverde bijna al het uranium dat voor de bommen nodig was!
De lezingen worden geïllustreerd met korte authentieke filmfragmenten.  

Docent is Hubert Creyf. Hij  is doctor in de weten-schappen en alumnus van de Vlerickschool. Hij werkte enkele decennia in de internationale industrie, en was medewerker-expert van de Verenigde Naties bij het Montreal Protocol voor het substitueren van de CFK’s om de verdunning van de ozonlaag tegen te gaan. Hij was ook Secretaris-generaal van twee Europese verenigingen.

Wanneer? Donderdagen 26 januari en 2 - 9 - 16 februari 2017.

Begin?  om 14.30 uur.

Waar?  Opgelet: nieuwe locatie! Aula Grootseminarie, Potterierei 72 , 8000 Brugge.Bereikbaar: stadsbus 4 en 14.  Ruime parkeermogelijkheid.

Inschrijven?  Door overschrijving van € 36
(incl. syllabus en koffie/thee) op de bankrekening van UDL-Brugge met vermelding:

CGE581       Lid (nr.) .…      (Voornaam en Naam).…

Verantwoordelijk bestuurslid: Chris Barri, tel. 050 38 58 36

_________________________________________________________________________

UDL Geschiedenis 2015-2016

We werden honderd jaar ouder.
Poëzie in de Eerste Wereldoorlog

Chris Spriet draagt de Eerste Wereldoorlog in de genen. Zijn grootvader langs vaderszijde vond in 1918 de dood als burgerslachtoffer, die aan moederszijde verbleef anderhalf jaar lang als vluchteling in Engeland.

Als germanist gaf hij jarenlang les over de Britse War Poets. Hij was actief in verschillende binnen- en buitenlandse WO I gerelateerde organisaties. 

Hij publiceerde ook veel, meestal poëzie.

Graag brengt hij voor de UDL-leden een namiddag ‘Poëzie in de Eerste Wereldoorlog’.

Wanneer?  Maandag 7 maart 2016.

Begin?  Om 14.30 uur.

Waar?  Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge.

Inschrijven?
Door overschrijving  van  € 12 (inclusief koffie of thee) op de bankrekening van UDL-Brugge met vermelding:

POE574             Lid (nr.) …  (Voornaam en Naam) …     

 Verantwoordelijk bestuurslid: Trui Verhaeghe, tel. 050 39 14 34
                                                Patrick Deruwe, tel. 050 38 44 60

UDL Geschiedenis 2015-2016

De Exodus ontrafeld.
Het oude Egypte en het Bijbelland.

De unieke geografische ligging van Kanaän als belangrijk ‘kruispunt’ tussen de Levant en Egypte maakte dat het gebied uitgroeide tot een drukke handelscorridor.
Dit bracht ook de legers van opeenvolgende veroveraars daarheen. Egyptenaren, Assyriërs, Babyloniërs, Perzen, Grieken en Romeinen maakten er hun opwachting.
Het historisch en archeologisch discours toont Egypte en Israël als buurlanden die deel uitmaakten van een gemeenschappelijke wereld.
Maar in het literaire meesterwerk dat in deze regio tot stand komt als “geschiedschrijving” en ‘Heilige Schrift’ wordt er evenwel een andere realiteit geïntroduceerd en worden Egypte en Israël steevast als opponenten opgevoerd. Hierbij vertegenwoordigt Israël de waarheid en Egypte duisternis en leugen.
Egypte verliest zijn historische werkelijkheid en wordt als tegenbeeld van Israël gezien.
Het is dit bijbelse beeld, met de vele Egyptische verwijzingen uit het Jozef- en Mozesverhaal, dat de nieuwsgierigheid heeft opgewekt om getoetst te worden aan de historische gebeurtenissen uit de late Bronstijd.
Vragen als: ‘Heeft Jozef echt geleefd?’, ‘Wat is de verklaring van de plagen?’ en ‘Wanneer heeft de exodus plaats gevonden?’ hebben met grote regelmaat pittige discussies opgeleverd.
De vraag naar de vermeende historische betrouwbaarheid van de Bijbel gebeurt helaas al te vaak buiten het wetenschappelijk discours. Dit levert dan een waaier op aan ‘antwoorden’ gaande van ‘de Bijbel had toch gelijk’ tot ‘totale ontkenning’.
Het zijn precies de vele vragen die rijzen over welke plaats die verhalen hebben in de geschiedenis van Kanaän en Egypte en welke nieuwe ontdekkingen en inzichten kunnen bijdragen tot het opmaken van een nieuwe stand van zaken, die het onderwerp van deze cursus vormen.

Docente is Marleen Reynders, licentiate Egyptologie (KULeuven) en musicologie (KULeuven). Ze geeft gastcolleges en lezingen in binnen- en buitenland. Ze was voorzitter van Egyptologica Vlaanderen, een weten-schappelijke vereniging die de Oud-Egyptische cultuur bij een ruimer publiek wil brengen.
Zij is auteur van: ‘Onder het oog van de zonnegod’, ‘Kunstschatten uit Egypte’ en ‘De Nijl stroomopwaarts’.
Momenteel is zij managing-director van het inter-disciplinair onderzoekscentrum LECTIO (KULeuven).

Wanneer?  Dinsdagen 19 en 26 januari, 2 en 9 februari 2016.

Begin?  Om 14.30 uur.

Waar? Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge.

Inschrijven?
Door overschrijving van € 33 (inclusief koffie of thee) op de bankrekening van UDL-Brugge, met vermelding:

CGE559       (Lidnr.)…          (Voornaam en Naam)… 

Verantwoordelijk bestuurslid: Chris Barri, tel. 050 38 58 36

___________________________________________________________________________________
 

UDL Geschiedenis 2014-2015

Geschiedenis 

500 jaar Vesalius - Geschiedenis van de geneeskunde

Met deze lessenreeks maken we een wandeling doorheen de tijd vanaf de prehistorie tot en met de geneeskundige revolutie in de 19de eeuw.
Egyptenaren mochten schitterende lijkenbalsemers zijn, in feite kenden ze niets van het menselijk lichaam.
Tijdens de middeleeuwen zal de Kerk eerder een nadelige invloed hebben op de geneeskunde: herstel moet overgelaten worden aan God.
Met de renaissance kent men een heropleving van de interesse voor de oudheid, de wetenschappen en het menselijk lichaam.
Andreas Vesalius, ge-boren in Brussel op 31 december 1514, krijgt dan ook een belangrijke plaats in deze lessen-reeks.
De 18de eeuw, de eeuw van de verlichting, is eerder een eeuw van verstarring. Patiëntenzorg plukt nog niet de vruchten van de vele ontdekkingen.
De 19de eeuw daaren-tegen is een scharnier-eeuw: de kennis van de anaesthesia en van de micro-organismen, verantwoordelijk voor ziekten, zorgen ervoor dat de geneeskunde, en meer bepaald de chirurgie, een enorme stap voorwaarts zet.
De weg is ingeslagen naar de explosieve vooruitgang kenmerkend voor de huidige tijd.
Er is geen voorkennis vereist, enkel de interesse in het verleden van de medische wereld volstaat.

Lesgever is em. prof. Paul Broos.

Hij was diensthoofd-directeur Heelkunde in UZ Gasthuisberg in Leuven en doceerde anatomie en chirurgie aan de faculteiten Geneeskunde en Bewegingswetenschappen van de KULeuven.
Sedert zijn emeritaat is zijn hobby, de geschiedenis van de geneeskunde, zijn hoofdbezigheid.
Hij is auteur van ‘Over geneeskundigen en geneeskunst’ en van ‘Meesters met het ontleedmes’ gefocust op Vesalius.

Wanneer?  Dinsdag 20 - 27 januari en 3 - 10 februari 2015.

Waar? Hof van Watervliet, Oude Burg 27, Brugge.

Begin? Telkens om 14.30 uur.

Inschrijven?
Door overschrijving van € 33 (inclusief koffie of thee) op de bankrekening van UDL-Brugge met vermelding:

CGE537   (Lidnr.)…   (Voornaam en Naam)…

Verantwoordelijk bestuurslid:  Chris Barri, tel. 050 38 58 36

______________________________________________________________________

UDL Geschiedenis 2013-2014

Een reeks van vier lezingen. 

 __________________________________________________________________________

UDL Geschiedenis 2012-2013

 Een reeks van vier lezingen.  

Spanje tussen Conquista en Reconquista.

 De Mezquita is de kathedraal van het bisdom Córdoba in Spanje.