UDL Lezingen - Foto's - Syntheseteksten 2015-2016

Maandag 21 maart 2016
Laatste lezing van het 39ste academiejaar 2015-2016
Prof. Erik Corijn, VUB
'Kan de stad de wereld redden?'
 

Maandag 14 maart 2016
Peter Vanden Houtte, Chief Economist ING België
'Wordt 2016 op financieel-economisch vlak een grand-cru jaar?'

Maandag 22 februari 2016
Prof. Antoon Vandevelde, KULeuven
'De wetenschap van het geluk'

De economie van het geluk – een filosofische reflectie

De Easterlin paradox: Belgen zijn in 2005 niet gelukkiger dan in 1955, hoewel de welvaart ondertussen verdrievoudigd is.
Geen relatie inkomen – subjectief welbevinden eens men boven een bepaalde drempel van rijkdom uitstijgt (en toch zijn op elk ogenblik rijken gelukkiger dan armen)
Het inkomen van de anderen is slecht voor ons eigen geluksgevoel
→ Als ik harder werk en mijn inkomen verhoogt, dan maak ik anderen ongelukkiger!
→ Iedereen werkt harder en neemt minder vrije tijd.
→ Rat’s race: mensen werken zich te pletter tussen hun 25 en hun 50 jaar - geen tijd voor kinderen, gezin, vrienden – om dan uitgeblust vervroegd uit de arbeidsmarkt te treden.
→ Paradox van een rijke wereld die succesvol streeft naar steeds hoger inkomen, maar nauwelijks gelukkiger is dan voorheen: depressies, misdaad, alcoholisme, zelfmoorden.
Andere paradox: Subjectief welbevinden blijft constant over hele leven van individu, ondanks stijgend en dalend inkomen. (toch zeggen mensen dat ze vroeger minder gelukkig waren en dat ze in de toekomst gelukkiger zullen zijn)

Verklaring: Gewenning (maakt dat geluk niet stijgt met materiële welvaart)
en vergelijking (maakt ongelukkig!)
Inkomen is verslavend: hoe meer we hebben, hoe meer we nodig hebben!
Verklaring: ons aspiratieniveau stijgt samen met ons inkomen

Wat maakt (on) gelukkig?

1. Geld(?) zie hoger
2. Genetische aanleg, in combinatie met omgevingsfactoren (opvoeding)
3. Opvoeding
4. kwaliteit en stabiliteit van onze gezinsverhoudingen – echtscheiding maakt ongelukkig – gehuwden gelukkiger dan ongehuwden
5. Werk – werkloosheid is ramp, went ook niet – blijvend litteken, ook lang nadien
6. Vriendschap, sociaal kapitaal, integratie in de buurt, verenigingsleven - graad van vertrouwen als maatstaf
7. gezondheid – goede gezondheidszorg
8. persoonlijke vrijheid – kwaliteit van de overheid, rol van plaatselijke democratie
9. levensfilosofie: niet vergelijken met anderen, wat je hebt naar waarde weten te schatten, religie – mensen die om anderen geven zijn gelukkiger dan wie meer op zichzelf betrokken is

Besluit: heel wat convergentie economie – filosofie van het geluk, maar ruwe hedonisme als expliciete filosofische basis is onaantrekkelijk

Hedonisme: plezier als een goed doel om voor te leven
Wat? Overgang van oncomfortabele naar comfortabele toestand
Comfort als vijand van het plezier
↔  a. argument van de tevreden slaaf / dure smaak

b. Robert Nozick’s ervaringsmachine
c. Consumptie en zelfrealisatie
→ Plezier is niet het doel van het leven, toch aangenaam bijproduct van andere waardevolle activiteiten (ook niet per se te wantrouwen of te misprijzen zoals in sommige Christelijke tradities)

Aristoteles als alternatief! 

a. Geluk als realisatie van handelingsmogelijkheden
Aristoteles: vrije tijd nodig om dit toe te laten voor enkele mensen
Door Sen/Nussbaum uit elitaire context gehaald: ook gehandicapte heeft recht om zijn ‘basic capabilities’ maximaal te ontplooien.
b. Aristoteles: geluk als eudaimonia
Geslaagd leven hangt af van de goedgunstigheid van de goden: geluk nodig om gelukkig te zijn
2 dimensies: beheersbare – onbeheersbare
Tragische ↔ technische visie
→ Noodzaak om in ons leven kwetsbaarheid – sterfelijkheid te integreren
Menselijk geluk zal altijd breekbaar zijn
Cfr. Heidegger: mens als ‘Sein zum Tode’
Dood niet noodzakelijk alleen maar negatief: onvermijdelijke horizon die ons leven zinvol maakt.Anders lethargie

c. onderscheid zèn – eu zèn / (over-)leven – goed leven / mens - dier
Leven als doel op zich of leven voor een doel?
Zin van het leven hangt samen met vermogen om een band te leggen tussen ons eigen beperkte bestaan en iets dat veel groter is dan onszelf
Transcendentie: verbondenheid met God of met kosmos, engagement voor een goede zaak of voor een concrete andere persoon
Houdt risico in – risico van verlies -  maar wie dit weigert is veroordeeld tot een plat en oninteressant bestaan.

d.. Goed leven = zich laten leiden door het intrinsieke doel van onze activiteiten
↔ extrinsieke doeleinden (geld, macht, eer) = de spiritualiteit van het dagelijkse leven

Besluit: 

Geluk ≠ plezier of subjectief welbevinden, alhoewel dit wel een component is van geluk. Geluk is geen gevoel, maar een kwaliteit van grote stukken van ons leven, of zelfs van ons hele leven: hangt af van het oordeel van anderen!
Verwarring van plezier en geluk als typische vergissing van onze tijd.

Antoon Vandevelde
- Centrum voor Economie en Ethiek – Hoger Instituut voor Wijsbegeerte - KULeuven.

Maandag 15  februari 2016
Prof. Dr. Constantinis Politis, KULeuven
'Het gelaat in bloei en verval'.

Maandag 1 februari 2016
De Heer Tijs Mauroo, Journalist VRT
'Hoe wordt een journaal gemaakt?'

Maandag 25 januari 2016
De heer David Vergauwen, Docent Sint-Lucas Gent
'Vijf misverstanden met betrekking tot moderne en hedendaagse kunst'

Maandag 18 januari 2016
Prof. Lieven D'Hulst, KULeuven
'Vlamingen in Noord-Frankrijk:
culturele aspecten van de migratie (1850-1914)'

Maandag 11 januari 2016
Em. Prof. Marnix Cokelaere, KULeuven
'Waarom dik worden gemakkelijk en vermageren moeilijk is'.

Maandag 14 december 2015
Em. Prof. Ignace Bossuyt, KULeuven
'Weihnachtsoratorium' van J.S. Bach.

Maandag 7 december 2015
Em. prof. Hugo De Man, KULeuven
'Technologische (r)evolutie:
een antwoord op de uitdagingen van de 21ste eeuw'.

Maandag 9 november 2015
Dhr. Jean-Marie Berkvens, Ere-Procureur des Konings
'Vrouwe Justitia: onbekend en dus onbemind'

Maandag 26 oktober 2015
Prof. Jos Vandersloten, KULeuven
'Robots en computers in de chirurgie'

Maandag 19 oktober 2015
Mark Van de Voorde, Journalist
'Wij zijn allen van '14-'18'

We zijn allen van '14-'18

Mark Van de Voorde

Vorig jaar begon de grote herdenking van de Groote Oorlog die honderd geleden begon. Na een snelle opmars liep de oorlog vast in de modder van de Westhoek. Vier jaar zouden de troepen aan weerszijden van de frontlijn haast onbeweeglijk blijven. Maar deze Eerste Wereldoorlog bracht een mentale, politieke, economische, sociale en culturele beweging op gang die tot op vandaag de wereld en onze samenleving blijft bepalen. 

Hoe we leven, hoe we denken, hoe de wereldverhoudingen zijn... dat alles in zekere zin toen beslist. De Groote Oorlog veranderde niet alleen het letterlijke landschap van de Westhoek - waar bomen stond, staan nu zerken - maar veranderde het politieke en culturele denken. We zijn allen kinderen van '14-'18.

Het kan daarom ook nuttig zijn om niet alleen de geschiedenis te 'herdenken' die honderd jaar geleden plaatsgreep, maar ook onze samenleving van nu, de geopolitieke verhoudingen van de Koude Oorlog via de val van de Muur tot de vluchtelingencrisis van vandaag, de emancipatie van Vlaamse Beweging via sociale strijd tot feminisme, de culturele wereld van jazz via Amerikaanse film tot rockmuziek te her-denken vanuit wat toen plaatsgreep. '14-'18 besliste in zekere zin over wie we zijn vandaag.

Onze geglobaliseerde wereld van economie en cultuur is toen ontstaan. De Amerikaanse hegemonie die de macht van het Britse Imperium zou vervangen, is toen geboren. Zonder Eerste Wereldoorlog was er nooit een Sovjet-Unie geweest, zonder Sovjet-Unie nooit een Koude Oorlog, zonder Koude Oorlog nooit een verenigd Europa, zonder verenigde Europa nooit vrede in West-Europa, zonder West-Europa geen val van het communisme. Zonder Eerste Wereldoorlog was er geen Tweede geweest, geen fascisme en geen nazisme, geen holocaust en geen verdeling van Duitsland en geen hereniging.

Zonder Eerste Wereldoorlog zou het algemeen enkelvoudig stemrecht nog langer op zich hebben laten wachten, was de Vlaamse Beweging nooit meer geworden dan een letterkundige taalliefhebberij en was België wellicht nog steeds geen federaal land en was het Nederlands misschien wel nooit onze cultuurtaal geweest. 

Een oorlog eindigt nooit. Natuurlijk dropt men ooit de laatste bom, wordt ooit de laatste kogel afgeschoten, valt ooit het laatste slachtoffer, sluit men ooit vrede. Geen enkele oorlog is blijven duren, toch eindigen oorlogen nooit. De gevolgen van een oorlog zijn eeuwig. Elke oorlog wijzigt voor altijd de geschiedenis. De Eerste Wereldoorlog in het bijzonder. Tot op vandaag. We zijn dus allen van '14-'18.

Maandag 12 oktober 2015
Jan Verachtert, Filosoof
'Zingeving op het snijvlak van filosofie, psychologie, sociologie en spiritualiteit'

Maandag 5 oktober 2015
Herman Van Rompuy, President em. European Council
'Meer dan ooit Europa'

Meer dan 750 aanwezigen, in 2 zalen, voor de openingslezing van het 39ste academiejaar van UDL-Brugge. Foto's: René Tytgat.

Artikel verschenen in 'Het Laatste Nieuws' Regio Brugge 6-10-2015.